Chúa Nhật XXX thường niên - Năm A |
ĐIỀU RĂN NÀO TRỌNG NHẤT |
Lm. Giuse Nguyễn Cao Luật |
Điên rồ hay là đơn giản Sau nhóm Xađốc,
đến nhóm Pharisêu đặt câu hỏi với Đức Giêsu cũng với ý định bắt bẻ
Người. Trước câu hỏi được nêu lên như một cái bẫy, Đức Giêsu đã trả lời
ngay, không cần suy nghĩ. Chỉ trong một câu ngắn, Đức Giêsu đã rút gọn
toàn bộ lề luật, đổng thời cho thấy tinh thần cũng như nét phong phú của
luật pháp. Xưa kia, bộ luật
Do-thái gồm những quy định phức tạp, chặt chẽ với 613 điều -368 điều cấm
và 245 điều phải làm, nay được Đức Giêsu đơn giản hoá thành 2 điều, hay
đúng hơn chỉ là một: "yêu mến Thiên Chúa và người thân cận." Qua việc
nối kết lòng yêu mến Thiên Chúa với tình yêu thương đồng loại, Đức Giêsu
đã tóm tắt toàn bộ Kinh Thánh, coi đó như giá trị luân lý nền tảng hay
quy tắc của đời sống. Khi tuyên bố điều răn thứ hai cũng quan trọng như
điều răn thứ nhất, Đức Giêsu muốn cho thấy rằng tình yêu thương đồng
loại có giá trị ngang hàng với lòng yêu mến Thiên Chúa. Thế là từ nay,
những khoản luật phức tạp, những chi tiết khắt khe đã được đơn giản hoá
và trở nên thật dễ dàng. Tất cả bộ luật được thu tóm lại trong hai điều
răn có liên hệ với nhau cách chặt chẽ. Nói cách khác, toàn bộ các điều
răn khác được đặt nền trên hai điều răn này như là những điều cơ bản
không thể thiếu, đồng thời cũng hướng tới hai điều răn này như là mục
đích sau cùng, như tiêu chuẩn phán đoán. Tất cả những khoản luật đi
ngược với tinh thần của hai điều răn này đều trở thành vô giá trị. Như vậy, Đức
Giêsu mở rộng cánh cửa hướng đến sự công chính. Luật pháp chỉ là phương
tiện và chỉ có được ý nghĩa khi nó diễn tả được điều cốt yếu là sự thánh
thiện nội tâm, là đức tin sống động, là tình yêu nổng nàn thúc đẩy mọi
hoạt động. Thế nhưng, chính
tóm tắt có vẻ đơn giản và dễ dàng này lại buộc những người theo Đức Kitô
phải sống tích cực hơn và mỗi ngày một hơn. Người ta sẽ không chỉ tuân
thủ những chi tiết luật pháp, nhưng là tình yêu mến. Mà lòng yêu mến
không thể bị giới hạn ở một mức độ nào đó. Đức Giêsu không nói: "Hãy yêu
mến Thiên Chúa và người thân cận bao nhiêu có thể", nhưng Người đã trích
dẫn luật Mô-sê: "Ngươi phải yêu mến Đức Chúa, Thiên Chúa của ngươi, hết
lòng, hết linh hồn và hết trí khôn ngươi."Tại sao Thiên Chúa lại đòi
buộc con người phải yêu mến "hết lòng, hết linh hồn và hết trí khôn"?
Bản tính con người vốn yếu đuối, giới hạn và hay thay đỗi: điều này
Người quá biết. Tại sao Người lại yêu cầu con người phải vượt quá khả
năng của mình? Thật ra, nếu đứng
trên quan điểm sự khôn ngoan loài người, thì Tin Mừng toàn là những đòi
hỏi vô lý, điên rổ. Những ai mong muốn tìm thấy trong Tin Mừng những câu
châm ngôn hợp lý và dễ dàng, người ấy sẽ thất vọng. Quan niệm loài người
sao có thể chấp nhận nỗi "Bài giảng trên núi", trong đó người nghèo được
đề cao, người hèn kém được vào Nước Thiên Chúa, còn những người được coi
là đạo đức lại bị loại trừ? Lý luận của con người làm sao có thể hiểu
nỗi câu nói: "Ai giữ mạng sống mình thì sẽ mất, còn ai liều mạng sống
mình vì Thầy, thì sẽ giữ lấy được". (Mt 10,39)? Và sau cùng, còn gì gây
chướng kỳ hơn khi chứng kiến con người tự nhận là Đấng Cứu độ, Đấng ban
sự sống, lại chịu treo trên thập giá? Toàn là những chuyện điên rồ! Nên nhớ rằng,
Kitô giáo không phải là một tôn giáo có thể lý luận được cách có hệ
thống. Tinh thần Kitô giáo luôn hàm chứa một khả năng gây bất ngờ, và cả
khó khăn nữa. Kitô giáo không phải là một thứ tôn giáo trong đó mọi sự
được sắp xếp cách trật tự và hoàn hảo như một tài sản được quản lý tốt.
Trái lại, Kitô giáo luôn là một sự hướng tới: hướng tới vô biên, tới
Đấng mà "tư tưởng của Ta không phải là tư tưởng của các ngươi, và đường
lối của các ngươi không phải là đường lối của Ta."(Is 55,8). Đó là một
sự điên rồ, điên rồ của tình yêu và đó cũng là tình yêu, tình yêu đối
với Thiên Chúa và với đồng loại.
Từ "và" đến "trong" Vào thời Đức Kitô
và cả ngày nay nữa, vẫn có những trường phái tự cho rằng mình có quyền
ưu tiên đưa ra giải thích đúng đắn về chân lý. Họ cho rằng quan niệm của
mình là có lý còn của người khác thì sai lầm. Có lẽ con người ngày nay
không cần quan tâm đến việc tìm hiểu những chi tiết trong các cuộc tranh
luận của người Do-thái. Thế nhưng, khi suy niệm lời giải thích của Đức
Giêsu, người ta sẽ thấy đòi hỏi luân lý được sáng tỏ và tìm ra được nét
thống nhất cho mọi hoạt động và suy nghĩ của mình. Phải yêu mến Thiên
Chúa "hay là" yêu mến người thân cận? Nên theo chủ trương chiều dọc "hay
là" chiều ngang? Đó là những câu hỏi con người thời nay thường nêu lên.
Với một số người, sự quan tâm đến những vấn đề cụ thể của con người có
thể gây nguy hại cho lòng tin vào Thiên Chúa. Với những người khác, thời
giờ dành cho Thiên Chúa có nguy cơ làm quên lãng người thân cận. Thật
ra, ngày nay cũng như ngày xưa, Đức Giêsu luôn mời gọi và bó buộc phải
vượt ra khỏi những song quan luận theo kiểu này. Chúng chỉ là những thứ
mặt nạ che dấu thái độ từ khước cũng như những nỗi sợ hãi của con người.
Trả lời cho nhà thông luật về điều răn trọng nhất, Đức Giêsu đã khẳng
định đó là lòng yêu mến Thiên Chúa. Tuy vậy, Người còn đưa ra, hay đúng
hơn, còn nối kết tình yêu thương đồng loại với lòng yêu mến Thiên Chúa,
"cũng giống điều răn ấy". Điều răn thứ hai
này "cũng giống" điều răn thứ nhất, tức là cả hai đều quan trọng. Nói
cách khác, điều răn thứ hai có bản chất và tầm quan trọng cũng "lớn" như
điều răn thứ nhất. Dầu vậy, giống nhau chứ không phải là đồng nhất: hai
việc đó vẫn khác nhau và có thứ tự trước sau, không thể đổi qua đổi lại
với nhau như thể yêu đồng loại cũng là yêu mến Thiên Chúa, và yêu mến
Thiên Chúa tức là yêu mến đồng loại: Thiên Chúa luôn ở phía chân trời và
luôn mời gọi con người tiến xa hơn; đồng loại là thực tại gần gũi với
những giới hạn cụ thể. Giáo huấn của Đức Giêsu có ý nhấn mạnh rằng yêu
mến đồng loại cũng có tính cách khẩn thiết như là yêu mến Thiên Chúa, và
không được xao lãng nhiệm vụ nào. Do đó, không có
vấn đề bên này hay bên kia. Không được quyền nói "hay là", nhưng phải
nói "và". Một cách chính xác hơn: chỉ có thái độ mở ra với Thiên Chúa
mới dẫn đến tình yêu thương đồng loại cách đích thực; và chỉ có thái độ
sẵn sàng với người khác mới cho phép con người nói rằng mình yêu mến
Thiên Chúa mà không dối trá. Sau đó, "và" sẽ biến thành "trong": con
người yêu mến Thiên Chúa "trong" người thân cận, và yêu mến người thân
cận "trong" Thiên Chúa. Huyền nhiệm và con người hành động không phải là
kẻ thù của nhau, nhưng là anh em của nhau.
Bài học phải thuộc lòng Bài Tin Mừng này
con đã thuộc lòng con biết rất rõ điều răn phải yêu mến Thiên Chúa và
người thân cận bắt nguồn từ một tâm tình duy nhất. Thế nhưng, hình như
bản Tin Mừng chỉ là một thứ kỷ niệm, tựa những câu chuyện cổ tích thời
thơ ấu, như một điều không có thực. Làm sao con có thể yêu nỗi mình và
cả người khác đang vắng mặt? Không, con chỉ
mới thuộc mặt chữ, con quên rằng chính Thầy đang thì thầm trong hồn con,
và đang thúc đẩy con ra khỏi mình. Con đã quên rằng lề luật không phải
là nhà tù, cũng không phải là một sự sắp xếp. Trái lại, đó là một lời
mời gọi hướng tới tình yêu, đó là lời kêu mời hãy nhận ra rằng: bàn tay
con được dựng nên để nắm lấy, và trái tim con được dựng nên để thứ tha.
Lắng nghe lời Thầy, con sẽ không cảm thấy gì khác hơn là con đang mang
trong mình một khát vọng vô biên. Con nghĩ rằng mình thuộc lòng bài Tin
Mừng, nhưng con đã không hiểu thấu Thầy là ai, cũng chẳng hiểu rõ các
điều răn. Thầy là tình yêu, và con đã quên mất - Thầy đã đến gặp con để
con được sinh ra, và cũng trở thành tình yêu. Thầy biết rõ con không
hiểu về chính con, cũng không hiểu về người khác, về Thiên Chúa. Chính
vì vậy, Thầy đã đến trần gian. Hãy đến và sống theo Thầy bấy giờ con sẽ
thuộc và hiểu rõ về Tin Mừng. |